Diwân-e-Goyâ

۱ غزل

ہواےٴ بندگی آورد در وجود مرا وگرنہ ذوقِ جنیں آمدن نبود مرا خوش است عمر کہ در یاد بِگزرد ورنہ چہ حاصل است ازیں گنبدِ کبود مرا در آں زماں کہ نیائ بیاد مے میرم بغیر یادِ تو زیں زیسرن چہ سود مرا فدا است جان و دلِ من بخاک مقدمے پاک ہر آں کسے کہ بسوےٴ تو رہ نمود مرا ںنبود ہیچ نشانہا ز آسمان و زمیں کہ شوقِ روےٴ تو آورد در سجود مرا بغیر یادِ تو گوؔیا نمے توانم زیستو اہکہ بسوےٴ دوست رہائ دہند زود مرا

غزل ۲

دین و دنیا در کمندِ آں پری رخسارِ ما ہر دو عالم قیمتِ یک تارِ موےٴ یارِ ما ما نمے آریم تابِ غمزۂِ مژگانِ او یک نگاہِ جانفزائش بس بود درکارِ ما گاہے صوفی گاہ زاہد گہ قلندر میشود رنگہاےٴ مختلف دارد بتِ عیّارِ ما قدر لعلِ او بجز عاشق نداند ہیچ کس قیمتِ یاقوت داند چشمِ گوہر بارِ ما ہر نفس گوؔیا بیادِ نرگسِ مخمورِ او بادہ ہاےٴ شوق مینوشد دلِ ہشیارِ ما

غزل ۳

بدہ ساقی مرا یکجامِ زاں رنگینےٴ دلہا بچشمِ پاک بیں آساں کنم من جملہ مشکلہاا مرا در منزلِ جاناں ہمہ عیش و ہمہ شادی جرس بیہودہ مینالد کجا بندیم محملہا خدا حاضر بود دایم ببیں دیدارِ پاکش را نہ گردابے درو حائل نہ دریا و نہ ساحلہق چرا بیہودہ میگردی بصحرا و بدشت ایدل چو آں سلطانِ خوباں کردہ اندر دیدہ منزلہا چو غیر از ذاتِ پاکش نیست در ہر جا کہ مے بینم بگو گوؔیا کجا بگذارم ایں دنیا و اہکہ

غزل ۴

بیا اے ساقئ رنگین ز مے کن پر ایاغ اینجا نشۂ لعلِ مے گونت ز حق بخشد سراغ اینجا اناالحق از لب منصور گر چوں شیشہ قلقل کرد نہ آرد تابِ ایں صہبا کجا جامِ دماغ اینجا جہان تاریک شد جاناں بر افروز ایں قد رعنا نما رخسارِ تاباں کہ میبائد چراغ اینجا با ایں یکدم کہ یاد آئ تواں عمرے بسر بردن اگر یکدم کسے یابد بشوقِ حق فراغ اینجا دو چشمِ من کہ دریاےٴ عظیم الشان بود گوؔیاہشیارِ م ز ہر اشکم بود شادابئ صد باغ باغ اینجاا

غزل ۵

رہ رسانِ راہِ حق آمد ادب ہم بدل یادِخدا و ہم بلب ہر کجا دیدم انوارِ خدا بلکہ از صحبتِ بزرگاں شد جذب چشمِ ما غیر از جمالش وا نشد زاں کہ جملہ خلق را دیدم رّب خاکِ قدمش روشنئ دل کند گر ترا با سالکاں باشد نسب کیست گوؔیا کو مرادِ دل نیافت ہر کے با نفسِ خود کردہ غضب

غزل ۶

دل اگر دانا بود اندر کنارش یار ہست چشم گر بینا بود در ہر طرف دیدار ہست ہر طرف دیدار امّا دیدۂ بینا کجا است ہر طرف طورست و ہر سو شولۂ انوار ہست در اگر داری برو سر را بنہ بر پاےٴ او جاں اگر داعی نثارش کن اگر درکار ہست دسر اگر داری برو دامانِ جاناں را بگیر سوےٴ او مے رو اگر پارا سرِ رفتار ہست گوش اگر شنوا بود جز نامِ حق کے بشنود گر زباں گویا بود در ہر سخن اسرار ہست برہمن مشتاقِ بٹ زاہد فداےٴ خانقاہ ہر کجا جامِ محبت دیدہ ام سرشار ہست بے ادب پارا منہہ منصوروش در راہِ عشق رہ روے ایں راہ را اوّل قدم بر دار ہست ہر چہ داری در بساطِ خود نثارِ یار کن گر ترا مانند گوؔیا طبع گوہر بار ہست

غزل ۷

از پیشِ چشم آں بتِ نامہرباں گذشت جاناں گذشت تارِ رہ دیدۂ جاناں گذشت رنگش کبود کرد و دلش پر شرارہ ساخت از بسکہ دودِ آہِ من از آسماں گذشت ما را بیک اشارۂِ ابرو شہید کرد اکنوں علاج نیست کہ تیر از کماں گذشت یکدم بخویش راہ نبرد کہ کیستم اے واےٴ نقدِ زندگیم رائگاں گذشت ہرگز بہ سیرِ روضۂ رضوان نمے رود گوؔیا کسے بجانبِ کوےٴ بتاں گذشت

غزل ۸

بدر در پیشِ رخت شرمندہ است بلکہ خورشیدِ جہاں ہم بندہ است چشمِ ما ہرگز بغیر از حق نہ دید اے خوشا چشمے کہ حق بینندہ است ما نمے لافیم از زہد و ریا گر گنہ گاریم حق بخشندہ است دیگرے را از کجا آریم ما شور در عالم یکے افگندہ است حرفِ غیر از حق نیائد ہیچ گاہ بر لبِ گوؔیا کہ حق بخشندہ است

غزل ۹

گداےٴ کوےٴ ترا میلِ بادشاہی نیست ہواےٴ سلطنت و شوقِ کخکلاہی نیست ہر آنکہ مملکتِ دل گرفت سلطاں شد کسے کہ یافت ترا ہمچو او سپاہی نیست گداےٴ درگہِ تو بادشاہِ ہر دو سراست اسیرِ خطِ ترا حاجتِ رہائ نیست کدام دیدہ کہ دروے سوادِ نورِ تو نیست کدام سینہ کہ او مخزنِ الاہی نیست فداےٴ او شو و عذرے مخواہ اے گوؔیا کہ در طریقتِ ما جاےٴ عذر خواہی نیست

غزل ۱۰

در مجزِ بزمِ ما جز قصۂ جانانہ نیست بے حجاب آ اندرین مجلس کے بیگانہ نیست بگذر از بیگانگی و شو بخود تو آشنا ہر کہ خود آشنا شد از خدا بیگانہ نیست شوقِ مولا ہر کرا باشد ہماں صاحب دل است کار ہر دانا نہ باشد کار ہر دیوانہ نیست ناصحاء تا چند گوئ قصہ ہاےٴ وعظ و پند بزمِ مستاں ہست جاےٴ قصہ و افسانہ نیست ایں ماتاعِ حق بہ پیشِ صاحبانِ دل بود چوں بصحرا میروی در گوشہِ ویرانہ نیست چند میگوئ تو اے گوؔیا خمش شو زیں سخن شوقِ مولا منحصر بر کعبہ و بٹ خانہ نیست

غزل ۱۱

دل اگر در حلقۂ زلف دوتا خواہد گذشت از ختن ور چین و ماچین و خطا خواہد گذشت بادشاہیِ دو عالم یک نگاہِ روےٴ تو ساہۂ زلفِ تو از بالِ ہما خواہد گذشت ایں بساطِ عمر را دریاب کیں بادِ صبا از کجا آمد ندانم وز کجا خواہد گذشت بادشاہیےٴ جہاں جز شور و غوغا بیش نیست پیشِ درویشے کہ او از مدعا خواہد گذشت از گذشتن ہا چہ مے پرسی دریں دہرِ خراب بادشاہ خواہد گذشت و ہم گدا خواہد گذشت شعرِ گوؔیا زندگی بخش است چوں آبِ حیات بلکہ از پاکیزگی ز آبِ بقا خواہد گذشت

غزل ۱۲

امشب بتماشاےٴ رخِ یار تواں رفت سوےٴ بتِ عاشق کش عیّار تواں رفت در کوچۂ عشق از چہ محال است رسیدن منصور صفت باقدمِ دار تواں رفت اے دل بسوےٴ مدرسہ گر میل نداری بارے بسوےٴ خانۂ خمار تواں رفت چوں دامنم از اشکِ تو شد رشکِ گلستاں بیہودہ چرا جانبِ گلزار تواں رفت اے دل چو شدی واقفِ اسرار الٰہی در سینۂ آں مخزنِ اسرار تواں رفت صد روضۂِ زضوانست چو در خانہ شگوفتہ گوؔیا بچہ سوےٴ در و دیوار تواں رفت

غزل ۱۳

دیدی آخر طالبِ مولا رہِ مولا گرفت حاصلِ عمر گرامی را ازیں دنیا گرفت ہیچ کس بیروں نباشد از سوادِ زلفِ او ایں دلِ دیوانہ ام آخر ہمیں سودا گرفت غیر آں سروِ رواں ہرگز نیابد در نظ تا قدِ رعناےٴ او در دیدۂ ما جا گرفت از نداےٴ ناقۂ لیلی دلے شوریدہ ام ہمچوں مجنوں مست گشت و رہ سوےٴ صحرا گرفت خوش نمے آئڈیا مرا حرفے بغیر از یادِ حق تا حدیثِ شوقِ او اندر دلم ماوی گرفت تا بیائ یک نفس بہرِ نیازِ خدمتت چشمِ گوہر بار ما خوش لولوےٴ لالا گرفت مے برائد جانِ من امروز از راہِ دو چشم نوبتِ دیدارِ او تا وعدہِ فردا گرفت غیر حمدِ حق نیاید بر زبانم ہیچ گاہ حاصلِ ایں عمر را آخر دلِ گوؔیا گرفت

غزل ۱۴

دلِ من در فراقِ یار بسوخت جانِ من بہرِ آں نگار بسوخت آنچناں سوختم ازاں آتش ہر کہ بشنید چوں چنار بسوخت من نہ تنہا بسوخم در عشق ہمہ عالم ازیں شرار بسوخت سوختم در فراقِ آتشِ یار ہمچنیں کیمیا بکار بسوخت آفریں باد بر دلِ گوؔیا کہ با امیدِ روےٴ یار بسوخت

غزل ۱۵

از دو چشمِ مست شہلا الغیاث از پب و دہنِ شکر خا الغیاث واےٴ بر نفسے کہ بیہودہ گذشت الغیاث از غفلتِ ما الغیاث از نزاعِ کفر و دیں دل برہم است بر درِ درگاہِ مولا الغیاث لولیانِ شوخ عالم در ربود میکنیم از دستِ آنہا الغیاث اے ز دستِ خنجرِ مژگانِ او میشود خاموش گوؔیا الغیاث

غزل ۱۶

مسر را با جامِ رنگیں احتیاج تشنہ را با آبِ شیریں احتیاج صحبتِ مردانِ حق بس انوار است طالباں را ہست چندیں احتیاج از تبسم کتدۂ گلشن جہاں ہر کہ دیدش کے بہ گلچیں احتیاج یک نگاہِ لطفِ تو دل مے برد باز مے دارم ازاں ایں احتیاج نیست گوؔیا غیر تو در دو جہاں با تو دارم از دل و دیں احتیاج

غزل ۱۷

اے زلفِ عنبرینِ تو گویا نقابِ صبح پنہام چو زیرِ ابرِ سیہ آفتابِ صبح بیروں برائد آں مہِ من چوں ز خوابِ صبح صد طعنہ مے زند بہ رخِ آفتابِ صبح با دیدہ خواب ناک چوں بیروں برامدی شرمندہ گشت از رخِ تو آفتابِ صبح از مقدمے شریف جہاں را دہد فروغ چوں بر کشد نقاب ز رخِ آفتابِ صبح بیداری اسر زندگئ عارفانِ شوق گوؔیا حرام کردم از آئندہ خوابِ صبح

۱۸ غزل

مے برد دین و دلم ایں چشمِ شوخ مے کشد از چاہِ غم ایں چشمِ شوخ کاکلش فتنہ زنِ ایں عالم است رونق بخشِ جہاں ایں چشمِ شوخ خاکِ پاےٴ روشنئ دل بود ہادےٴ راہِ خدا ایں چشمِ شوخ کے کند او سوےٴ گل نرگس نگاہ ہر کہ دیدہ لذتے با چشم شوخ ہر کرا گوؔیا غبارِ دل نشست یک نگاہے آنکہ دیدہ چشمِ شوخ

غزل ۱۹

ہہوش باش کہ ہنگامِ نو بہار آمد بہار آمد و یار آمد و قرار آمد درونِ مردمکِ چشم ز بس کہ جلوہ گراست بہر طرف کہ نظر کرد روےٴ یار آمد بہر طرف کہ روی دیدہ میرود چہ کنم دریں مقدمہ ما را چہ اختیار آمد خبر دہند بیارانِ مدعی کہ امشب اناالحق زدہ منصور سوےٴ دار آمد خبر دہید بہ گلها کہ شگفتند ہمہ ازیں نوید کہ آں بلبلِ ہزار آمد خدا بماند ز غیرت جدا و من حیراں حدیثِ شوقِ تو از بس کہ بیشمار آمد خیالِ حلقۂ زلفِ تو میکند گوؔیا ازیں سبب کہ دل از شوق بیقرار آمد